آداب و ادب در پیاده روی اربعین حسینی

مقدمه:
هر مجلس و سفری آداب مخصوص به خود را دارد،سفر به سوی کربلا نیز از جمله سفرهایی است که کوله بار توشه ی آن با تمام سفرهای دیگر متفاوت است، توشه معنوی این راه انکسار قلبی است.

یک زائر حسینی به خوبی می داند که باید با قلبی آکنده از اندوه و حزن و چشمانی پر از اشک  وارد در آن سرزمین شود. لذا ادب و آداب در پیاده روی اربعین حسینی را توشه ی ابتدایی خودش قرار می دهد.

در این مقاله به ادب و آداب در پیاده روی اربعین حسینی  و فوت و فن های کاربردی  و اخلاقی در سفر اربعین و  از جمله :

نیت سفر، رضایت و حلالیت گرفتن از اطرافیان، توجه به حق الناس و رعایت حال دیگران، قرار گذاشتن در عمود و ستون های اخلاقی، نظم و انضباط فردی و اجتماعی، رعایت پاکیزگی و بهداشت عمومی، شرط ها و مراقبه های طلایی، دو خط معرفت و آگاهی و انکسار قلبی و مروارید های طلایی مسافر کربلا را مورد ارزیابی قرار می دهیم.
 

جایگاه و اهمیت پیاده روی اربعین و زیارت امام حسین(ع)

در واقع ادب و آداب محیا شدن برای حضور در حرم و فوت و فن های اخلاقی اربعین مجموعه ای از بایدها و نباید های رفتاری و گفتاری است که رعایت آنها در طول مسیر زیارت امام حسین(علیه السلام) زیارتی به یاد ماندنی و معنوی را برای انسان فراهم می کند.

قبل از پرداختن به آداب و پیش نیازهای زیارت امام حسین(ع) خوب است به این نکته توجه داشته باشیم که قدم هایی که به سوی قدم گاه ملائکه الهی در حرم اباعبد الله الحسین(ع) برداشته می شود،

قدم های طلایی هستند که برکات و آثار دنیوی و اخروی فراوانی را برای زائر حسینی به دنبال دارد، اگر هر یک از مسافرین اربعین قدر و اهمیت این مسیر بهشتی را می دانستند از شوق دیدار جان می داند:  

«عَنْ أَبِی فَاخِتَةَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع‏ یَا حُسَیْنُ إِنَّهُ مَنْ خَرَجَ مِنْ مَنْزِلِهِ یُرِیدُ زِیَارَةَ قَبْرِ الْحُسَیْنِ ع إِنْ کَانَ مَاشِیاً کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ حَسَنَةً وَ مَحَى عَنْهُ بِهَا سَیِّئَةً حَتَّى إِذَا صَارَ فِی الْحَیْرِ کَتَبَهُ اللَّهُ مِنَ الْمُفْلِحِینَ حَتَّى إِذَا قَضَى مَنَاسِکَهُ کَتَبَهُ اللَّهُ مِنَ الْفَائِزِینَ حَتَّى إِذَا أَرَادَ الِانْصِرَافَ أَتَاهُ مَلَکٌ فَقَالَ لَهُ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص یُقْرِئُکَ السَّلَامَ وَ یَقُولُ لَکَ اسْتَأْنِفِ الْعَمَلَ فَقَدْ غَفَرَ اللَّهُ لَکَ مَا مَضَى‏؛[. جامع الأخبار(للشعیری)، ص25.]

از ابى فاخته گفت: فرمود: امام جعفر صادق (ع) اى بشیر هر که بیرون رود از منزل خود به اراده زیارت قبر امام حسین (ع) اگر پیاده باشد، بنویسد خداى تعالى از براى او به هر گامى حسنه و پاک کند از وى به هر گامى گناهى تا آنکه داخل حائر شود بنویسد.

خدا او را از رستگاران تا آن که اراده بازگشتن کند بیاید او را فرشته و گوید بدرستى که رسول خدا می خواند سلام و می گوید تو را سرگیر عمل را به تحقیق که آمرزید خدا از تو هر چه گذشت.»‏
 

ادب و آداب در پیاده روی اربعین حسینی

نیت سفر از  ادب و آداب مسافر اربعین
یکی از مهمترین و با ارزش ترین موضوعات و مسائلی که در سفر زیارتی اربعین حسینی باید به آن توجه و اهتمام ویژه داشت و تا انتهای سفر و رسیدن به مقصد نباید از آن غافل بود، نیت صحیح و خالص است.

در فرهنگ و شریعت اسلامی نیت حتی از خود عمل نیز بالاتر می باشد؛ چرا که این نیت عمل است که به اعمال و رفتارهای انسان اصالت و ارزش می بخشد.

به عبارتی این مطلب گویای این است که انسان در کنار حسن ظاهر باید از حسن باطن نیز برخوردار باشد، کما اینکه در منابع روایی حسن باطنی این چنین مورد توجه قرار گرفته است:پیامبر(صلى ا‏لله‏ علیه ‏و ‏آله) :

«نیَّةُ الْمُؤمِنِ خَیْرٌ مِنْ عَمَلِهِ وَ نیَّةُ الْکافِرِ شَرُّ مِنْ عَمَلِهِ وَ کُلُّ عامِلٍ یَعْمَلُ عَلى نیَّتِهِ؛[1]

نیت مؤمن بهتر از عمل او، و نیت کافر بدتر از عمل اوست و هر کس مطابق نیت خود عمل مى‏ کند.» همین موضوع باعث شده است که اولیای الهی و امامان معصوم پرورش نیت و خالص کردن آن را در رأس امور خود قرار دهند و اصلاح آن را از خدای متعال طلب نمایند.[2]

نظم و انضباط در پیاده روی اربعین بخصوص برای آن دسته از افرادی که به صورت گروهی و جمعی در آن سرزمین حاضر می شوند موضوعی کلیدی و اساسی است، هر گونه بی نظمی و بی انضباطی در تعامل و ارتباط با دیگران می تواند زمینه تضییع حقوق دیگران را فراهم نماید

رضایت و حلالیت گرفتن از اطرافیان ز  ادب و آداب مسافر اربعین
یکی دیگر از موضوعات و مسائلی که باید پیش از عزیمت و آمادگی برای حضور در پیاده روی انجام داد، مسأله ی رضایت طلبی و حلالیت گرفتن از نزدیکان و اطرافیان و صاحبان حقوق است.

کسانی که شاید در طول زندگی حقی از آنها برعهده ما آمده باشد، سزاوار است، پیش از رفتن و رسیدن به بارگاه ملکوتی ائمه اطهار(علیهم السلام) در سرزمین عراق خود را از آن حقوق پاک کرد.

توجه به ادعا حقوق دیگران و جلب رضایت آنها از جمله موضوعاتی است که به طور جدی در منابع روایی به آن توجه شده است:

«جَعلَ الله سُبحانه حُقوقُ عبادِهِ مُقدّمةً علَی حُقُوقهِ فَمنْ قامَ بِحقُوقُ عبادالله کانَ ذلک مؤدّیاً الی القیامِ بِحقوقِ الله؛[3]

خداوند حقوق بندگانش را مقدم بر حقوق خود قرار داده و کسی که حقوق بندگانش را رعایت کند حقوق الهی را نیز رعایت خواهد کرد.»
 
توجه به حق الناس و رعایت حال دیگران از  ادب و آداب مسافر اربعین
از جمله وظایف دینی و اخلاقی که زائران حسینی بر عهده دارند، رعایت حق الناس است. حق الناس به هر اندازه که کم و ناچیز باشد، اگر مورد بی توجهی قرار بگیرد می تواند تبعات خطرناکی را برای انسان به دنبال داشته باشد.

رعایت نکردن نوبت، برداشتن وسایل دیگران، فشار آوردن و صدمه بدنی وارد کردن،...همه مواردی است که رعایت آن در زندگی واجب شمرده شده است. در منابع دینی از مولی امیرالمؤمنین(علیه‌السلام)نقل شده است:

«قَضاءُ حقوقِ الاخوانِ اَشرفُ اَعمالِ المُتّقین، یَستَجلِبُ مَوَدَّةَ المَلائِکةِ المُقَرَّبینَ و شَوقَ الحوُرِ العین؛[4]

افضل اعمال‌ متقیان، ادای حقوق برادران دینی است که محبّت فرشتگان مقربیّن و اشتیاق حوریان بهشتی را برای خود به دنبال خواهد داشت.»
 
نظم و انضباط فردی و اجتماعی از  ادب و آداب مسافر اربعین
نظم و انضباط در پیاده روی اربعین بخصوص برای آن دسته از افرادی که به صورت گروهی و جمعی در آن سرزمین حاضر می شوند موضوعی کلیدی و اساسی است.

هر گونه بی نظمی و بی انضباطی در تعامل و ارتباط با دیگران می تواند زمینه تضییع حقوق دیگران را فراهم نماید، بی نظمی در همراهی با دیگران می تواند عامل به هم زدن برنامه های جمعی و از دست دادن فرصت ها نیز بشود.

باری به هر جهت برنامه ریزی در همراهی با دیگران و تبعیت از برنامه های گروهی می تواند عامل رضایت مندی در برنامه های جمعی باشد.

در اهمیت این شاخص دینی همین بس که در سفارش ائمه اطهار(علیهم السلام) در کنار تقوا ذکر شده است:

«أُوصِیکُمَا وَ جَمِیعَ وَلَدِی وَ أَهْلِی وَ مَنْ بَلَغَهُ کِتَابِی بِتَقْوَى اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِکُم‏؛[5]

شما را (ای حسن و حسین) و همه خانواده و فرزندانم و هر کس را که نوشته من به او می رسد، به تقوای الهی و نظم در کارهایتان سفارش می کنم.»
 
رعایت پاکیزگی و بهداشت عمومی از  ادب و آداب مسافر اربعین
رعایت نکردن پاکیزگی و بهداشت یکی از رذایل اخلاقی است که هیچ گونه سنخیتی با فرهنگ و آداب اسلامی ندارد، نباید این چنین تصور شود که می توان زباله  و پسماند ها را هر کجایی از مسیر پیاده روی دور انداخت.

اگر قرار باشد هر کسی یک لیوان و ظرف غذا در کنار جاده و یا محل نامناسبی رها کند با توجه به حضور میلیونی زائران اربعین کوهی از مواد نامناسب و نامتبوع در مسیر پیاده روی به وجود خواهد آمد و صحنه های نامناسبی که در شأن پیاده روی جهانی اربعین حسینی نیست به وجود خواهد آمد.

این در حالی است که  این پیاده روی میلیونی  به طور گسترده در رسانه ای بین المللی پخش می شود، در واقع رعایت بهداشت و زیبایی در زندگی از جمله شاخص های اسلامی است که در منابع روایی بر آن تأکید شده است:

از  رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده است: «إِنَّ اللّه َ تَعالى جَمیلٌ یُحِبُّ الجَمالَ، سَخىٌّ یُحِبُّ السَّخاءَ، نَظیفٌ یُحِبُّ النَّظافَةَ؛[6]

خداوند زیباست و زیبایى را دوست دارد، بخشنده است و بخشش را دوست دارد، پاکیزه است و پاکیزگى را دوست دارد.»

 ادب و آداب مسافر اربعین و شرط ها و مراقبه های طلایی
یک زائر حسینی در سفر اربعین حسینی باید پیش از عزیمت به سمت کربلا و قدم گذاشتن در بین کاروانیان حسینی، با خود شرط نماید که در این راه مسیر زندگی خود را تغییر داده و هیچ گاه به گرد آلودگی ها و مسیرهای انحرافی و ممنوع دنیوی بازنگردد.

کاروانیان اربعین حسینی به دنبال وصل شدن به نور هستند نه رسیدن به نور، شرط وصل شدن به نور طهارت و پاکیزگی از گناه و آلودگی است، از این رو زائر نه در حریم و حرم حسینی بلکه پیش از وارد شدن در آن سرزمین مقدس که محل فرود ملائکه مقرب الهی است،[7]

باید با خدای خود پیمان و عهد ببندد که گرد گناه نگردد، و باری تعالی را در این مسیر مددکار و یاور خود قرار دهد. این چنین مشارطه اخلاقی است که می تواند زائر حسینی را عطر اهل بیتی(ع) ببخشد.

«مَن‏ أحَبَّنا فَلیَعمَل‏ بِعَمَلِنا، ولیَتَجَلبَبِ الوَرَع‏؛[8] هر که ما را دوست دارد، باید مطابق کردار ما عمل کند و رداى پارسایى در بر کند.»

زائر حسینی در زندگی فردی و اجتماعی و در مسیر رسیدن به امام حسین(ع) باید با خود و دوستانش یک قرار معنوی دیگری هم بگذارند، قرار گذاشتن به فتح عمودهای اخلاقی و رسیدن به عمودهایی که رعایت آنها در زندگی عطر و بوی اهل بیتی(ع) را در زندگی ها طنین انداز می کند.

دو خط معرفت و آگاهی از ادب و آداب مسافر اربعین

یکی از آداب طلایی و مهم سفر میلیونی اربعین کسب معرفت و آگاهی نسبت به مقام و جایگاه امام(علیه السلام) است. برخی افراد نزدیکی و دوستی با امام را تنها برای رسیدن به آمال و آرزوهای دنیوی دنبال می کنند.

هر چند این چنین درخواست هایی از امام خلاف ادب و اخلاق و فقه نیست، ولی نباید سواد و آگاهی، و نزدیک محبان و شیعیان به این ذوات مقدس در این مرتبه از دوستی متوقف شود، چه بسیار حوائج شرعی که حکمت الهی بر عدم اجابت آن رقم می خورد و انسان به آن ها دست نمی یابد.

از این رو افرادی که انتظاراتشان به مرحله اجابت دنیوی نمی رسد، دچار تزلزل و چالش می شوند، از این رو سزاوار است یک محب و زائر واقعی سطوح معنوی و معرفتی خود را نسبت به جایگاه امام در عالم هستی ارتقاء ببخشد تا طعم شیرین زیارت را آنگونه که شایسته است تجربه نماید:

«عَنْ قائد [فَائِدٍ] الْحَنَّاطِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْمَاضِی ع قَالَ: مَنْ زَارَ الْحُسَیْنَ ع عَارِفاً بِحَقِّهِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ؛[9]

از فائد حناط از حضرت ابى الحسن ماضى امام کاظم (علیه السّلام) نقل کرده که آن حضرت فرمودند: کسى که امام حسین (علیه السّلام) را زیارت نموده و به حقّش عارف و آگاه باشد خداوند گناهان گذشته و آینده‏اش را مى‏ آمرزد.»

انکسار قلبی و مروارید های طلایی از ادب و آداب مسافر اربعین

هر مجلس و سفری آداب مخصوص به خود را دارد،سفر به سوی کربلا نیز از جمله سفرهایی است که کوله بار توشه ی آن با تمام سفرهای دیگر متفاوت است، توشه معنوی این راه انکسار قلبی است.

یک زائر حسینی به خوبی می داند که باید با قلبی آکنده از اندوه و حزن و چشمانی پر از اشک  وارد در آن سرزمین شود، علاوه بر استغفار و توبه به درگاه الهی باید، غم اهل بیت را غم خود بداند، کما اینکه در منابع روایی از امام على (ع) نقل شده است:

«إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى اطَّلَعَ إِلَى الْأَرْضِ فَاخْتَارَنَا وَ اخْتَارَ لَنَا شِیعَةً یَنْصُرُونَنَا وَ یَفْرَحُونَ‏ لِفَرَحِنَا وَ یَحْزَنُونَ لِحُزْنِنَا وَ یَبْذُلُونَ أَمْوَالَهُمْ وَ أَنْفُسَهُمْ فِینَا أُولَئِکَ مِنَّا وَ إِلَیْنَا مَا مِنَ الشِّیعَةِ عَبْدٌ یُقَارِفُ أَمْراً نَهَیْنَاهُ عَنْهُ‏ فَیَمُوتَ حَتَّى یُبْتَلَى بِبَلِیَّةٍ تُمَحَّصُ بِهَا؛[10]

خدا توجهى به زمین کرد و ما را برگزید و براى ما شیعیانى برگزید که ما را یارى کنند و در شادى ما شاد باشند و در غم ما غمناک و مال و جان خود را در راه ما بدهند آنها از ما باشند و بما ملحق شوند.»

قرار گذاشتن در عمود و ستون های اخلاقی از ادب و آداب مسافر اربعین

آن دسته افرادی که برای چندمین سال متوالی توفیق حضور در کاروان بهشتی اربعین را پیدا کرده اند به خوبی می دانند که برای گم نکردن یاران و همراهان خود باید در عمودهای خاصی با یکدیگر قرار بگذارند.

و الا در سیل جمعیت میلیونی اربعین با مشکل جدی مواجه می شوند، چه بسا در این سفر به خاطر رعایت نکردن قرار در مسیر کاروان نیز همراهان خود را گم کنند....

زائر حسینی در زندگی فردی و اجتماعی و در مسیر رسیدن به امام حسین(ع) باید با خود و دوستانش یک قرار معنوی دیگری هم بگذارند، قرار گذاشتن به فتح عمودهای اخلاقی و رسیدن به عمودهایی که رعایت آنها در زندگی عطر و بوی اهل بیتی(ع) را در زندگی ها طنین انداز می کند.

عمود حسن خلق، عمود صبر، عمود بردباری، عمود سخاوتمندی، عمود پاکی و طهارت، عمود روحیه جهادی...

ادب و آداب در پیاده روی اربعین حسینی از منظر امام صادق (ع) 
۱. رفتار نیکو با همراهان
«حُسْنُ الصَّحَابَةِ لِمَنْ یَصْحَبُک»؛ ‏ خوش‌رفتاری با همراهان.
توجه به ارزش‌های اخلاقیِ اسلام در سفر زیارتی، این مسافرت معنوی را بسیار شیرین و جاذبه‌دار می‌کند. یکی از این ارزش‌های اخلاقی که رعایت آن پسندیده است؛ رفتار نیکو با همراهان است.

انسان باید به هم سفر خویش به دید زائر امام نگاه کند و نهایت احترام، ادب، مهربانی، خوش خلقی، و تواضع را داشته باشد و اگر احیانا در طول سفر بر اثر محدودیت امکانات، ازدحام جمعیت، خستگی راه یا بیماری، با بدخلقی او مواجه شد، با سعه صدر و مدارا آن را مدیریت کند.

 کم‌گویی از ادب و آداب در پیاده روی اربعین
«قِلَّةُ الْکَلَامِ إِلَّا بِخَیْر»؛ کم‌گویی، جز به نیکی.
پرحرفی و بیش از حد صحبت کردن، خصوصاً در مکان‌هایی که در طول سفر برای استراحت عمومی تعبیه شده، علاوه بر آن که موجب اذیت اطرافیان می‌شود آفتی است که ناخودآگاه انسان را در ورطه هلاکت و سقوط می‌افکند.

و باعث می‌شود انسان به گناهانی مانند دروغ، غیبت، تهمت، سخن چینی و… مبتلا شود، لذا شایسته است که به مقدار ضرورت سخن گفته شود تا از مفاسد پرحرفی در امان بود.

 فراوان به یاد خدا بودن از ادب و آداب در پیاده روی اربعین
«کَثْرَةُ ذِکْرِ الله»؛ بسیاری یاد خدا.
در اسلام برای عباداتی مانند نماز، روزه، حج و… محدودیت‌هایی زمانی، مکانی، کمّی و کیفی وجود دارد و تنها ذکر خداست که نه تنها محدودیت ندارد بلکه توصیه به کثرت آن نیز شده است:

«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْراً کَثیراً؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید ذکر حق و یاد خدا (به دل و زبان) بسیار کنید».

بر همین اساس توصیه می‌شود برای آمادگی پیدا کردن حضور در پیشگاه معصوم و کسب حال معنوی، ذکر و یاد خدا را داشته باشیم که آثار سازنده روحی و اخلاقی فراوانی به جای می‌گذارد.

و زائرین به راحتی می‌توانند با برنامه‌ریزی مشخص و همراه داشتن یک صلوات شمار ساده، اذکار فراوانی را در این سفر معنوی انجام دهند.

 پاکیزگی لباس از ادب و آداب در پیاده روی اربعین
«نَظَافَةُ الثِّیَاب»؛ پاکیزگی لباس.
از آن جا که حالت روحی و جسمی، ظاهر و باطن در یکدیگر تأثیر متقابل دارند، حضرت نکته‌ای را در مورد وضعیت ظاهری مبنی بر پاکیزگی لباس زائر تذکر می‌دهند که لباس تمیز و وضع ظاهری زائر در پدید آمدن حال مناسب روحی و ایجاد نشاط معنوی تاثیرگذار است.

به علاوه، بخشی از حرمت‌گذاری به شخصیتی که به دیدارش می‌رویم، در آراستگی ظاهر و مرتب بودن لباس جلوه می‌کند، بر همین اساس به پاکیزگی لباس توصیه شده است.

 غسل پیش از آمدن به مرقد امام حسین (ع) از ادب و آداب در پیاده روی اربعین
«الْغُسْلُ قَبْلَ أَنْ تَأْتِیَ الْحَائِر»؛ غسل قبل از آن‌که وارد حائر شوی.
طهارت روحی شرط ارتباط با پاکدلان و پاک جانان و حضور در اماکن مقدس است، لذا یکی از آداب این سفر، که قبل از ورود به حرم توصیه می‌شود، غسل زیارت است. شخصی از امام صادق (ع) سوال کرد منظور از آیه:

«خُذُوا زینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِد؛ زیورهای خود را در مقام هر عبادت به خود برگیرید»، چیست؟ حضرت فرمودند:

«الْغُسْلُ‏ عِنْدَ لِقَاءِ کُلِ‏ إِمَامٍ‏»؛ مراد غسل نمودن هنگام ملاقات امام است.
زائر به برکت این غسل، کسب طهارت، معنویت و نورانیت می‌کند، شاهد بر این مطلب دعایی است که امام صادق (ع) هنگام غسل زیارت توصیه فرموده اند:

«بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ لِی نُوراً وَ طَهُوراً وَ حِرْزاً وَ شِفَاءً مِنْ کُلِّ دَاءٍ وَ آفَةٍ وَ عَاهَةٍ اللَّهُمَ‏ طَهِّرْ بِهِ‏ قَلْبِی‏ وَ اشْرَحْ‏ بِهِ‏ صَدْرِی‏ وَ سَهِّلْ‏ بِهِ‏ أَمْرِی.

به نام خدا، و به کمک خدا، خدایا آن را قرار ده روشنی و پاک کننده و نگه دارنده، و شفای از هر درد و بیماری و آفت و آسیب، خدایا دلم را با آن پاک کن، و سینه ام را بگشای، و کارم را با ان آسان گردان».

 بسیار نماز خواندن از ادب و آداب در پیاده روی اربعین
«کَثْرَةُ الصَّلَاة»؛ بسیار نمازگزاردن.
نماز از عالی‌ترین نمونه‌های معنوی پیوند با خدا و برترین جلوه‌های ذکر خدا است و امام حسین (ع) از اقامه کنندگان نماز است، هم چنان که در زیارت نامه ایشان آمده است:

«أَشْهَدُ أَنَّکَ‏ قَدْ أَقَمْتَ‏ الصَّلَاةَ وَ آتَیْتَ الزَّکَاةَ؛ گواهی می دهم که تو برپادارنده نماز و دهنده زکات هستی»، نماز در حادثه عاشورا جلوه خاصی داشت، از نمازهای سید الشهداء (ع) و اصحابش در شب عاشورا، از نماز اول وقت حضرت در ظهر عاشورا، گرفته تا نمازهای شب حضرت زینب (س) در حالت اسارت و…

لذا یکی از شاخصه‌های شیعه واقعی و عاشق امام حسین (ع) اهمیت به نماز است و بر همین اساس نباید از نماز اول وقت و نوافل شب در سحرگاهان غافل ماند.

صلوات فرستادن از ادب و آداب در پیاده روی اربعین
«الصَّلَاةُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد»؛ درود بر محمّد (ص) و خاندانش.
صلوات فرستادن ذکر بسیار مبارک و با عظمتی است که بر زبان آوردن آن در همه احوال و زمان‌ها دارای ثواب است و در این سفر که زائرین برای زنده نگه داشتن نام اهل بیت علیهم‌السلام، گام بر می‌دارند، زیبنده است که مترنّم به این ذکر باشند.

 با وقار بودن از ادب و آداب در پیاده روی اربعین
«التَّوْقِیرُ لِأَخْذِ مَا لَیْسَ لَک‏»؛ با وقار بودن در صرف‌نظر از دریافت آنچه متعلق انسان نیست.
وقار که بیانگر یک نوع آرامش ظاهری، سنگینی و متانت شخصیت است، به انسان این امکان را می‌دهد که از کارهای سبک، شوخی‌های نامناسب و کارهای زننده که مناسب شأن یک مسلمان نیست برحذر باشد و شأن یک زائر را کاملا رعایت کند.

 پرهیز از نگاه به حرام از ادب و آداب در پیاده روی اربعین
«یَلْزَمُکَ أَنْ تَغُضَّ بَصَرَک‏»؛ لازم است که چشمانت را بپوشانی.
زائری که قرار است چشمش به جمال مرقد مطهر حسین بن علی (ع) روشن شود، باید در طول سفر مراقب چشمان خویش باشد تا مبادا به حرام بیفتد که مراقبه نکردن از نگاه حرام، آن حال خوش معنوی را از زائر خواهد گرفت.

 کمک به نیازمندان در سفر از ادب و آداب در پیاده روی اربعین
«یَلْزَمُکَ أَنْ تَعُودَ إِلَی أَهْلِ الْحَاجَةِ مِنْ إِخْوَانِکَ إِذَا رَأَیْتَ مُنْقَطِعاً وَ الْمُوَاسَاة»؛ لازم است که مراقب همراهان حاجت‌مند بوده و با آنان همراهی کنی.

در مراسم پیاده‌روی اربعین که خیل مشتاقان حضور دارند و خدام زائر الحسین (ع) بدون منت و با افتخار کارگشایی دارند، چه زیباست که زائرین نیز در این امر عظیم سهیم باشد و مراقب بزرگ‌ترها، مسن‌ترها، و افرد محتاج به کمک باشند و از آنان دستگیری نمایند، که سیدالشهداء (ع) در این زمینه فرمودند:

«وَ مَنْ نَفَّسَ کُرْبَةَ مُؤْمِنٍ فَرَّجَ‏ اللَّهُ‏ عَنْهُ‏ کُرَبَ‏ الدُّنْیَا؛ هر کس اندوهی را از دل یکی از اهل ایمان بزداید، خداوند متعال غصه‌های دنیا و آخرت او را از میان بر می‌دارد. [مشکلاتش را حل خواهد کرد]».

 تقیه از ادب و آداب در پیاده روی اربعین
«وَ یَلْزَمُکَ التَّقِیَّةُ الَّتِی قِوَامُ دِینِکَ بِهَا»؛ و بر تو لازم است تقیه‌ای که موجب قوام دینت است را رعایت کنی.

علی رغم تلاش دشمن بر تفرقه و جدایی بین امت اسلامی، حفظ وحدت و انسجام از توصیه‌های دیگر حضرت است، و بر همین اساس باید از هر نوع کاری، که به این وحدت آسیب می‌زند، مانند مطرح کردن اختلافات مذهبی، توهین به بزرگان یکدیگر و القاء شبهات و… به شدت خودداری شود.

ترک گناهان از ادب و آداب در پیاده روی اربعین
«الْوَرَعُ عَمَّا نُهِیتَ عَنْه‏»؛ و از آنچه نهی شده‌ای، پارسایی بورزی.
طیق آیه قرآن کریم سه دسته هستند که ناظر اعمال انسان هستند:

«وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَی اللَّهُ عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُون؛ و بگو که هر گونه عمل کنید خدا آن عمل را می‌‏بیند و هم رسول و مؤمنان بر آن آگاه می‌‏شوند»،

در واقع علاوه بر حق تعالی و رسول مکرم اسلام (ص)، مؤمنین نیز ناظر افعال انسان هستند و اهل بیت (ع) مصداق بارز آن است.
امام صادق (ع) در تفسیر این آیه شریفه و بیان مصداق مومنون می‌فرمایند:

«هُمُ الْأَئِمَّة؛ مراد از مومنون، ائمه (ع) هستند»؛ بنابراین ادب حضور اقتضاء می‌کند زائر کاملا مراقب اعمال و رفتار خود باشد و بداند در هر قدمی که بر می‌دارد و هر کلامی که می‌گوید، امام حسین (ع) و سایر ائمه (ع) او را می‌بینند.

 ترک مجادله از ادب و آداب در پیاده روی اربعین
«وَ الْخُصُومَةِ وَ کَثْرَةِ الْأَیْمَانِ وَ الْجِدَالِ الَّذِی فِیهِ الْأَیْمَان؛ و نیز [پرهیز کنی]از بگو مگو کردن و سوگند فراوان و کشمکش‌هایی که در آن، سوگند یاد می‌شود»؛ بنابراین شایسته است که زائر این آداب را رعایت نماید تا مستحقّ بازگشت با آمرزیدگی و رحمت و خشنودی خدا شود.

نتیجه:
خیلی از ما انسان ها در طول زندگی سفرهای مختلفی را تجربه کرده ایم، سفرهایی که برای انسان درس ها، عبرت ها و خاطرهای شیرین و تلخ فراوانی را به همراه دارد.
در مسافرت به کربلا باید و نبایدهای زیادی وجود دارد که از ان به ادب و آداب در پیاده روی اربعین حسینی یاد می شود.

این مسافرت اربعینی از حال و هوایی خاص و صفای متفاوتی برخوردار است، چرا که جنس و ماهیت این چنین سفرهایی با تمام سفرهای دنیوی و تفریحی متفاوت است.
سفرهای زیارتی اربعین نوعاً از این جنس می باشند، بخصوص سفر زیارتی امام مظلوم و شهیدی که عالم هستی سوگوار و عزادار او هستند.
این چنین سفرهایی دارای آداب و قوانین مخصوص خود هستند و هر مسافری موظف به رعایت آداب این مهمانی و مسافرت می باشد، تا اینکه از برکات مادی و معنوی آن برخوردار شود.

پی نوشت ها:
[1]. کافى(ط-الاسلامیه)، ج 2، ص 84.
[2]. صحیفه ی سجادیه ،ص 92 ،دعای 20  (دعای ایشان در طلب مکارم اخلاق). قال السجاد علیه السلام : «اَللّهُمَّ ... وَانتَهِ بِنیَّتى إِلى أَحسِنِ النِّیّاتِ وَ بِعَمَلى إِلى أَحسَنِ العمالِ، اَللّهُمَّ وَفِّر بِلُطفِکَ نیَّتى؛خدایا ... نیّتم را به بهترین نیّت ها و عملم را به بهترین اعمال برسان، خدایا به لطف خود نیّت مرا کامل گردان.
[3]. الحیاة / ترجمه احمد آرام، ج‏1، ص663.
[4]. وسائل الشیعة، ج‏16، ص222.
[5]. نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ص421.
[6]. نهج الفصاحه ص293 ، ح 690.
[7]. جامع الأخبار(للشعیری)، ص25. «عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ أَنَّهُ قَالَ‏ وَکَّلَ اللَّهُ بِالْحُسَیْنِ ع سَبْعِینَ أَلْفَ مَلَکٍ یُصَلُّونَ عَلَیْهِ کُلَّ یَوْمٍ شُعْثٍ غُبْرٍ وَ یَدْعُونَ لِمَنْ زَارَهُ وَ یَقُولُونَ رَبَّنَا هَؤُلَاءِ زُوَّارُ الْحُسَیْنِ انْظُرْ لَهُمْ وَ افْعَلْ بِهِم‏؛از ابى بصیر از امام جعفر صادق (ع) فرمود که موکل کرده است خداى الحسین هفتاد هزار فرشته ژولیده موى خاک آلود که صلوات می فرستند بروى هر روز و دعا میکنند از براى هر که زیارت کند او را و می گویند اى پروردگار ما این جماعت زیارت‏کنندگان حسین علیه السلامند چنین کن بایشان‏»
[8]. تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص117،ح2045.
[9]. کامل الزیارات، ص138.
[10]. الخصال ؛ ج‏2 ؛ ص635.

منبع:
https://www.mashreghnews.ir/news/1277300/%DB%B1%DB%B3
این مقاله در تاریخ 1401/6/27 بروز رسانی شده است